Finansal Oran Analizi: Tanımı, Türleri, Nasıl Kullanıldığı ve Örnekler

Şirketinizin mali durumunu anlamak, bir yatırımcı veya işletme sahibi olarak başarı için çok önemlidir. Finansal oran analizi, finansal tabloları değerlendirmenize ve güçlü ve zayıf yönleri belirlemenize olanak tanır. Temel finansal oranları hesaplayıp analiz ederek likidite, verimlilik, kaldıraç, karlılık ve değerleme hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Finansal Oran Analizi Nedir?

Finansal oran analizi, bir şirketin mali tablolarından elde edilen mali oranları hesaplayıp değerlendirerek bir şirketin performansını ve mali sağlığını değerlendirme yöntemidir. Bu oranlar bir şirketin likiditesine, kârlılığına, kaldıracına, verimliliğine ve piyasa değerine ilişkin bilgiler sağlar.

Finansal oran analizi yapmak için öncelikle bir şirketin gelir tablosu, bilanço ve nakit akış tablosu gibi mali tabloları toplamanız gerekir. Daha sonra bu tablola ile çeşitli finansal oranları hesaplarsınız. Örneğin:

• Likidite oranları bir şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini ödeme kabiliyetini ölçer. Cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli yükümlülüklere bölünmesiyle hesaplanır.
• Kârlılık oranları bir şirketin kar elde etme yeteneğini ölçer. Net kar marjı, net gelirin gelire bölünmesiyle hesaplanır.
• Kaldıraç oranları bir şirketin borç miktarını ölçer. Borç-özsermaye oranı, toplam yükümlülüklerin özsermayeye bölünmesiyle hesaplanır.
• Verimlilik oranları bir şirketin varlık ve yükümlülüklerini ne kadar iyi kullandığını ölçer. Stok devir oranı, satılan malın maliyetinin ortalama stoka bölünmesiyle hesaplanır.
• Piyasa değeri oranları bir şirketin hisse senedi fiyatına ilişkin yatırımcı duyarlılığını ölçer. Fiyat-kazanç oranı, bir şirketin hisse senedi fiyatının hisse başına kazanca bölünmesiyle hesaplanır.

Finansal oran analizi, zaman içindeki eğilimleri belirlemenize ve bir şirketin mali durumunu endüstri standartlarıyla veya rakiplerle karşılaştırmanıza olanak tanır. Doğru kullanıldığında finansal oranlar bir şirketin finansal gücü, istikrarı ve gelecekteki başarı veya başarısızlık potansiyeli hakkında değerli bilgiler sağlayabilir. Genel olarak finansal oran analizi, şirketlerin ve yatırımcıların finansal performansı anlamaları ve daha iyi iş veya yatırım kararları vermeleri için yararlı bir araçtır. 

Oran Analizinin Temel Amaçları ve Avantajları

Oran analizi, bir şirketin mali durumunu ve performansını belirlemek amacıyla mali tablolarını analiz etmek için yararlı bir araçtır. Oran analizi yapmanın birkaç temel amacı ve avantajı vardır:

Finansal Performansa İlişkin Bilgiler

Oran analizinin amaçlarından biri, mali tabloların bileşenleri arasındaki ilişkileri analiz ederek bir şirketin mali performansı hakkında bilgi edinmektir. Örneğin kar marjı oranı, bir şirketin her bir dolarlık satış karşılığında ne kadar kar elde ettiğini gösterir. Bu oranın zaman içinde izlenmesi, finansal performansın iyileşip iyileşmediğini veya azalıp azalmadığını belirlemeye yardımcı olur.

Endişe Alanlarını Belirlemek

Oran analizinin amaçlarından biri de mali açıdan endişe duyulan veya güçlü olan alanların belirlenmesine yardımcı olmaktır. Örneğin, yüksek borç-özsermaye oranı, şirketin yüksek kaldıraç oranına sahip olduğunu ve faiz maliyetlerini ödemede sorun yaşayabileceğini gösterir. Düşük hızlı oran, şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini ödemede sorun yaşayabileceğini gösteriyor. Bu endişe verici alanların belirlenmesi, şirketlerin düzeltici önlemler almasına olanak tanır.

Karşılaştırma

Oran analizi, bir şirketin performansının sektördeki rakiplerle veya farklı dönemlerde karşılaştırılmasına olanak tanır. Örneğin, bir şirketin son 3 yıldaki net kar marjını karşılaştırmak, geçmiş performansa göre iyileşme mi yoksa düşüş mü gösterdiğini belirlemeye yardımcı olur. Kâr marjlarını sektördeki rakiplerle karşılaştırmak, şirketin rakiplerinden daha iyi veya daha kötü performans gösterip göstermediğini değerlendirmeye yardımcı olur.

Finansal Tabloları Basitleştirir

Oran analizi, mali veri satırlarını tek bir noktada toplayarak karmaşık mali tabloları daha anlaşılır bir formata indirger. Bu, finans dışı yöneticilerin ve yatırımcıların bir şirketin mali durumunu ve performansını daha iyi anlamalarına olanak tanır.

Özetle oran analizi, bir şirketin mali durumu ve performansı hakkında fikir veren yararlı bir araçtır. Mali kaygı uyandıran alanların belirlenmesine yardımcı olur, kıyaslama performansına izin verir ve mali tabloları daha anlaşılır ölçümlere göre basitleştirir. Oran analizi, doğru kullanıldığında bir şirketin mali durumu hakkında zengin bilgi sağlayabilir.

Başlıca Finansal Oran Türleri

Finansal oranlar, bir şirketin mali durumunu ve performansını belirlemek amacıyla mali tablolarını analiz etmek için yararlı araçlardır. Üç ana finansal oran türü vardır:

Likidite Oranları

Likidite oranları bir şirketin kısa vadeli borçlarını ve finansal yükümlülüklerini ödeme yeteneğini ölçer. Bir şirketin varlıklarının ne kadar kolay nakde çevrilebileceğini belirlerler. İki yaygın likidite oranı şunlardır:

1. Cari oran

Dönen varlıkların kısa vadeli yükümlülüklere bölünmesiyle hesaplanır. Bir şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini ödeme yeteneğini ölçer. Daha yüksek bir cari oran, bir şirketin daha likit olduğu ve daha güçlü bir kısa vadeli mali pozisyona sahip olduğu anlamına gelir.

2. Hızlı oran

Hızlı varlıkların (nakit, menkul kıymetler, alacaklar) kısa vadeli yükümlülüklere bölünmesiyle hesaplanır. Bir şirketin stok satmadan kısa vadeli yükümlülüklerini ödeyebilme yeteneğini ölçer. Daha yüksek bir hızlı oran, bir şirketin daha güçlü kısa vadeli likiditeye sahip olduğu anlamına gelir.

Kaldıraç Oranları

Kaldıraç oranları, bir şirketin faaliyetlerini finanse etmek için borcunu ne ölçüde kullandığını ölçer. Borç ve özsermaye arasındaki ilişkiyi analiz ederek bir şirketin finansal riskini belirlerler. İki yaygın kaldıraç oranı vardır:

1. Borç-özsermaye oranı

Toplam yükümlülüklerin özsermayeye bölünmesiyle hesaplanır. Bir şirketin toplam borcu ile özsermaye arasındaki ilişkiyi ölçer. Daha yüksek bir borç-özsermaye oranı, bir şirketin büyümesini finanse etmek için agresif bir şekilde borç kullandığı ve faiz veya anapara ödemelerinde sorun yaşayabileceği anlamına gelir.

2. Faiz karşılama oranı

Faiz ve vergi öncesi kârın (vafök) faiz giderine bölünmesiyle hesaplanır. Bir şirketin borcunun faizini ödeyebilme yeteneğini ölçer. Daha yüksek bir faiz karşılama oranı, bir şirketin faiz ödemeleri ve daha fazla borç alma konusunda daha güçlü bir konuma sahip olduğu anlamına gelir.

Kârlılık Oranları

Kârlılık oranları, bir şirketin gelirine, varlıklarına, işletme maliyetlerine ve özsermayesine göre kâr elde etme yeteneğini ölçer. Bir şirketin kaynaklarını ne kadar verimli kullandığını belirlerler. Bazı yaygın karlılık oranları şunlardır:

• Net kar marjı: Net gelirin gelire bölünmesiyle hesaplanır. Bir şirketin her dolar geliri için ne kadar kar elde ettiğini ölçer. Daha yüksek net kar marjı, şirketin daha karlı olduğu anlamına gelir.
• Varlık getirisi: Net gelirin toplam varlıklara bölünmesiyle hesaplanır. Bir şirketin kar elde etmek için varlıklarını ne kadar verimli kullandığını ölçer. Daha yüksek bir aktif karlılığı, bir şirketin toplam varlıklarına göre daha karlı olduğu anlamına gelir.
• Özsermaye getirisi: Net karın özsermayeye bölünmesiyle hesaplanır. Bir şirketin hissedarların yatırdığı parayla ne kadar kar elde ettiğini ölçer. Daha yüksek bir özsermaye getirisi, bir şirketin özsermayeye göre daha karlı olduğu anlamına gelir.

Finansal Oranlar Nasıl Hesaplanır ve Yorumlanır?

Finansal oranları etkili bir şekilde hesaplamak ve yorumlamak için şu adımları izleyin:

Gerekli Mali Tabloları Toplayın

Şirketin gelir tablosuna, bilançosuna ve nakit akış tablosuna ihtiyacınız olacak. Bunlar oranları hesaplamak için ham verileri sağlar. Trendleri analiz etmek için birden fazla yıla ait tabloları karşılaştırın.

İlgili Oranları Seçin

Şirketin kârlılığı, likiditesi, kaldıracı, verimliliği ve değerlemesi hakkında bilgi sağlamak için oranları seçin. En yaygın oranlardan bazıları şunlardır:

Aktif Karlılığı (ROA): Bir şirketin varlıklarından ne kadar kar elde ettiğini gösteren karlılık oranı. Daha yüksek daha iyidir.

Mevcut Oran: Bir şirketin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünü ölçen likidite oranı. Daha yüksek olması daha iyidir. 1’in üzerindeki oran iyi kabul edilir.

Borç-Özsermaye Oranı: Kaldıraç oranı, bir şirketin kullandığı borç ve özsermaye finansmanının oranını gösterir. Daha düşük daha az riskli.

Envanter Devri: Verimlilik oranı, bir şirketin belirli bir süre içinde stoklarını kaç kez sattığını ve değiştirdiğini gösterir. Daha yüksek, daha verimli envanter yönetimini gösterir.

Fiyat/Kazanç (F/K) Oranı: Bir şirketin hisse fiyatını hisse başına kazancına göre ölçen değerleme oranı. Daha düşük, potansiyel olarak değerinin altında değerlenmiş bir hisse senedini gösterir.

Oranları Hesaplayın

Her bir oranı hesaplamak için ilgili sayıları mali tablolardan bölün. Örneğin, ROA’yı hesaplamak için net geliri toplam varlıklara bölün. Oranları sektör ortalamalarıyla ve şirketin geçmiş oranlarıyla karşılaştırın.

Sonuçları Analiz Edin

Şirketin genel mali durumu ve potansiyeli hakkında fikir edinmek için oranları birlikte inceleyin. Zaman içinde meydana gelen önemli değişiklikleri ve şirketin sektördeki emsalleriyle karşılaştırmasını araştırın. Oranların yatırım veya borç verme kararlarını yönlendirmek için gösterebileceği potansiyel riskleri veya fırsatları not edin.

Oran analizi, bir şirketin performansı ve risklerinin niceliksel bir değerlendirmesini sağlar. Bu adımları izleyerek, bir şirketin mali durumu ve yatırım portföyünüz veya borç verme kararlarınız için potansiyeli hakkında değerli bilgiler edinebilirsiniz. Önemli olan, şirketin mali durumu ve görünümü hakkında tam bir resim elde etmek için birden fazla oranı bir arada değerlendirmektir.

Ortak Oranların Kullanıldığı Finansal Oran Analizi Örnekleri

Finansal oranlar, belirli mali tablo hesaplarını birbirleriyle karşılaştıran matematiksel hesaplamalardır. Oran analizi, bir şirketin performansını ve mali sağlığını değerlendirmek için yararlı bir araçtır. Kullanılan en yaygın finansal oranlardan bazıları şunlardır:

Likidite Oranları

Likidite oranları bir şirketin kısa vadeli borçlarını ve yükümlülüklerini ödeme gücünü ölçer. Cari oran, dönen varlıkları kısa vadeli yükümlülüklerle karşılaştırır. Daha yüksek bir oran, daha fazla likiditeyi ve kısa vadeli borçları ödeyebilme gücünü gösterir. Hızlı oran buna benzerdir ancak stokları hariç tutar.

Kaldıraç Oranları

Kaldıraç veya borç oranları bir şirketin borçluluğunun boyutunu ölçer. Borç-özsermaye oranı, toplam borcu özsermayeyle karşılaştırır. Daha yüksek bir oran, daha fazla kaldıraç ve finansal risk anlamına gelir. Faiz karşılama oranı, faiz ve vergi öncesi kazancı (EBIT) faiz giderleriyle karşılaştırır. Daha düşük bir oran, şirketin faiz maliyetlerini ödemekte zorlanacağı anlamına gelebilir.

Kârlılık Oranları

Kârlılık oranları bir şirketin kâr elde etme yeteneğini ölçer. Brüt kar marjı, brüt karı gelirle karşılaştırır. Daha yüksek bir marj, şirketin maliyetleri verimli bir şekilde kontrol ettiği anlamına gelir. Faaliyet kar marjı, faaliyet kârını gelirle karşılaştırır. Net kar marjı, net geliri gelirle karşılaştırır. Daha yüksek marjlar daha yüksek kârlılığı gösterir.

Verimlilik Oranları

Verimlilik oranları bir şirketin varlıklarını ve kaynaklarını ne kadar iyi kullandığını ölçer. Varlık devir oranı, geliri toplam varlıklarla karşılaştırır. Daha yüksek bir oran, şirketin varlık başına dolar başına daha fazla gelir elde ettiği anlamına gelir. Envanter devir oranı, stokların belirli bir süre içinde kaç kez satıldığını ve değiştirildiğini ölçer. Daha yüksek bir oran, envanterin daha hızlı satıldığı ve elde tutma maliyetlerinin azaldığı anlamına gelir.

Piyasa Beklenti Oranları

Piyasa beklentisi oranları yatırımcı duyarlılığını ve beklentilerini ölçer. Fiyat-kazanç (F/K) oranı, hisse senedi fiyatını hisse başına kazançla karşılaştırır. Yüksek F/K, yatırımcıların gelecekte daha yüksek büyüme beklediklerini ve bir hisse için daha fazla ödemeye istekli olduklarını gösterir. F/K gelecek yılın tahmini kazançları kullanılarak hesaplanır. Kazanç getirisi, faiz oranına benzer şekilde hisse başına kazancı hisse fiyatıyla karşılaştırır.

Özetle finansal oran analizi, bir şirketin finansal performansı, bilanço gücü, operasyonel verimliliği ve piyasa beklentileri hakkında fikir verir. Oranların zaman içinde ve sektör ortalamalarıyla karşılaştırılması, eğilimlerin değerlendirilmesine ve bir şirketin rakiplere göre nasıl konumlandığının değerlendirilmesine yardımcı olur.

Sonuç

Finansal oran analizi, bir şirketin finansal durumu ve performansı hakkında muazzam bilgiler sağlayabilen güçlü bir araçtır. Cari oran, hızlı oran, borç-özsermaye oranı ve faiz karşılama oranı gibi temel oranları düzenli olarak gözden geçirerek, şirketin gelişip gelişmediğini veya düşüşte olup olmadığını görmek için eğilimleri takip edebilirsiniz. Oranları sektör ortalamalarıyla ve şirketin kendi geçmiş sonuçlarıyla karşılaştırmak, güçlü ve zayıf alanları öne çıkarır. Doğru bir şekilde kullanıldığında finansal oran analizi, paranızı nereye yatıracağınız ve hangi şirketlerle iş yapacağınız konusunda daha akıllı kararlar vermenizi sağlar. Oranlar mükemmel olmasa da ve bağlam içinde değerlendirilmesi gerekse de, finansal tabloların karmaşıklığını aşmanız ve büyük resmi görmeniz için en yararlı yollardan biri olmayı sürdürmekte.